TYPY ROZWODÓW
Orzekając rozwód, sąd orzeka o winie jednego bądź obojga małżonków. Na zgodny wniosek stron, sąd może zaniechać orzekania o winie.
Jeśli zatem żadna ze stron nie będzie wnosić w pozwie rozwodowym o orzeczenie rozwodu z winy drugiego małżonka i obie strony zgodzą się na rozwód bez jej orzekania, to Sąd z urzędu (czyli sam z siebie) nie będzie dochodził, który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa.
W takim przypadku Sąd ograniczy się do ustalenia czy zachodzą tak zwane przesłanki pozytywne do orzeczenia rozwodu (zupełny i trwały rozkład pożycia) i czy brak jest przesłanek negatywnych (sprzeczność z dobrem wspólnych małoletnich dzieci lub zasadami współżycia społecznego, wina małżonka żądającego rozwodu) i wyda wyrok rozwiązujący małżeństwo stron przez rozwód.
Należy też pamiętać, że nawet jeśli powód twierdzi, że winę ponosi wyłącznie drugi z małżonków, to i tak, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd może orzec rozwód z winy obojga małżonków. W razie zawinień, których dopuściły się obie strony, nie ma znaczenia czy ktoś ponosi mniejszą czy większą winę. Oboje małżonkowie zostają wówczas uznani za współwinnych bez względu na to, który z nich bardziej zawinił (stanowisko SN wyrażone w wyroku z 10 listopada 1999 r., sygn. akt I CKN 233/98).
DLACZEGO ROZWÓD Z ORZECZENIEM O WINIE?
Dla wielu naszych Klientów orzeczenie rozwodu z winy drugiego małżonka jest ważne z wielu powodów. Często z uwagi na dzieci: „aby wiedziały, że robiłam/em wszystko by było dobrze, jednak nie zostało to docenione przez współmałżonka”. Zdarza się też rozwód „dla własnego sumienia, żeby Sąd przyznał, że to nie moje postępowanie było przyczyną rozpadu małżeństwa”. Często też przyczyną są po prostu pieniądze.
W przypadku orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego małżonka, drugi małżonek może żądać od niego alimentów. W sytuacji, gdy po rozwodzie pogorszy się jego sytuacja życiowa okres na jaki przyznawane są alimenty jest bezterminowy. Uprawniony były małżonek pobiera alimenty do końca życia.
Orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie lub z winy obu stron niesie za sobą możliwość dochodzenia alimentów. Można to zrobić jedynie w razie udowodnienia niedostatku i to przez okres 5 lat po uprawomocnieniu się rozwodu.
JAK NAPISAĆ POZEW O ROZWÓD? DO KTÓREGO SĄDU GO ZŁOŻYĆ?
Jeśli nie chcemy nadal trwać w związku małżeńskim lub w naszym związku nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, możemy rozwiązać małżeństwo poprzez rozwód.
Pozew o rozwód składa się do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania. Ewentualnie chociaż jedno z nich nadal tam ma miejsce zamieszkania. W sytuacji braku powyższej podstawy, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Pozew o rozwód powinien zawierać:
- imię, nazwisko i dokładny adres powoda, czyli tego z małżonków, który domaga się orzeczenia rozwodu, PESEL;
- imię, nazwisko i dokładny adres pozwanego, czyli drugiego z małżonków, PESEL.
Powód powinien również sprecyzować swoje żądanie, tj. wskazać czego domaga się od sądu. W tym celu winien określić, czy wnosi o orzeczenie rozwodu:
- bez orzekania o winie;
- z winy pozwanego;
- spowodowany przez powoda (raczej rzadka sytuacja);
- do którego doprowadziło oboje małżonków.
Jeśli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci, powód powinien w treści pozwu wskazać, z którym z małżonków małoletni będą każdorazowo zamieszkiwać. Nadto może wskazać, jakiej wysokości alimentów domaga się na rzecz każdego z małoletnich dzieci od drugiego z małżonków, bądź też jaką kwotę sam zobowiązuje się płacić z tego tytułu. Należy również wskazać numery PESEL małoletnich.
W treści pozwu rozwodowego małżonek domagający się rozwodu może nadto zawrzeć swoje żądanie dotyczące:
- podziału majątku wspólnego;
- sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania po prawomocnym orzeczeniu rozwodu;
- eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania.
W uzasadnieniu pozwu należy opisać przyczyny, dla których powód wnosi o rozwód i uzasadnić, dlaczego rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny i trwały. Na poparcie swych twierdzeń i w celu ustalenia przez sąd istotnych dla sprawy okoliczności należy zgłosić odpowiednie wnioski dowodowe (dokumenty, świadków, korespondencję między stronami itp.).
Do pozwu obowiązkowo należy dołączyć odpis aktu małżeństwa, odpisy aktów urodzenia małoletnich dzieci.
Pozew rozwodowy należy złożyć w dwóch egzemplarzach i opłacić opłatą w kwocie 600,00 zł na konto właściwego sądu. Niezbędne dane najczęściej wskazane na stronie internetowej sądu lub mogą zostać wskazane telefonicznie przez Biuro Obsługi Interesantów danego sądu.
CZY MOGĘ NIE DOSTAĆ ROZWODU?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia cztery przesłanki dopuszczalności rozwodu.
Jedna przesłanka pozytywna, która musi każdorazowo wystąpić oraz trzy negatywne. Negatywnymi przesłankami nazywamy takie, których wystąpienie choćby jednej z nich wyłącza orzeczenie rozwodu, mimo istnienia przesłanki pozytywnej. Krótko mówiąc aby uzyskać rozwód trzeba spełniać przesłankę pozytywną, a żadna z przesłanek negatywnych nie może wystąpić.
Przesłankę pozytywną stanowi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
Trzy przesłanki negatywne to:
- wina małżonka żądającego rozwodu,
- dobro wspólnego małoletniego dziecka stron,
- zasady współżycia społecznego.
ZUPEŁNY I TRWAŁY ROZKŁAD POŻYCIA
Małżeństwo, to związek cechujący się wspólnotą duchową, fizyczną i gospodarczą. W sytuacji, gdy żadna z tych więzi nie łączy już małżonków, wówczas mówimy o zupełnym rozkładzie pożycia małżeńskiego.
Z rozkładem trwałym mamy do czynienia wtedy, gdy można przyjąć, że małżonkowie już do siebie nie wrócą.
Obie właściwości rozkładu pożycia, tj. zupełność i trwałość muszą wystąpić łącznie. Natomiast rzeczą sądu nie jest badanie czy powody, dla których doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, są wystarczająco doniosłe, istotne.
WINA MAŁŻONKA
Rozwód nie jest dopuszczalny, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wskazuje na czym polega wina. Określa jednak prawa i obowiązki małżonków, tj.
„Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, która przez swój związek założyli” (art. 23 Kro).
Dlatego winnym jest ten z małżonków, który narusza te obowiązki.
Orzecznictwo sądów za winę uważa:
- zdradę małżeńską,
- opuszczenie małżonka,
- lekkomyślny tryb życia – trwonienie majątku,
- codzienna dokuczliwość utrudniająca w istotny sposób wspólne pożycie,
- brutalne naruszanie godności i nietykalności osobistej małżonka,
- zatajenie faktu posiadania pozamałżeńskiego dziecka
Powyższy katalog jest otwarty i ocena, czy małżonek ponosi winę należy każdorazowo do sądu.
WYJĄTKI OD WSKAZANIA WINY
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje jednak dwa wyjątki od wskazanej wyżej zasady. Pomimo winy małżonka żądającego rozwodu, rozwód jest dopuszczalny, gdy drugi małżonek wyrazi na to zgodę, lub gdy odmowa zgody niewinnego małżonka jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Pierwszy wyjątek jest oczywisty – małżonek niewinny po prostu zgadza się na rozwód. Jednak odmowa sprzeczna z zasadami społecznymi może być problematyczna. I znów, jak w większości przypadków, do oceny sądu będzie należało czy odmowa zgody jest możliwa. Z praktyki, taka odmowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Występuje gdy małżonek nie dba wcale o trwałość małżeństwa. Odmawia zgody tylko i wyłącznie dla szykany drugiego małżonka. Kolejna sytuacja występuje, gdy od rozejścia się małżonków upłynął już dłuższy czas. Między małżonkami nie ma przejawów więzi charakterystycznych dla małżeństwa.
Oczywiście, gdy małżonek sprzeciwiający się sam zostanie uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, to również brak jego zgody nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu rozwodu.
DOBRO WSPÓLNYCH MAŁOLETNICH DZIECI
Sąd powinien wszechstronnie wyjaśnić wszystkie okoliczności potrzebne do oceny, czy na skutek rozwodu nie ucierpi dobro małoletnich dzieci. Bardzo często przecież małżonkowie są ze sobą mocno skonfliktowani. Właściwie samo ich przebywanie pod wspólnym dachem negatywnie wpływa na dobro dzieci.
Orzecznictwo sądów wskazuje na to, że powołując się na powyższą przesłankę przy oddaleniu pozwu o rozwód, należy odpowiedzieć na pytanie czy utrzymywanie martwego małżeństwa służy dobru dziecka? Jeśli nie służy, to nie ma powodów by sąd nie udzielił rozwodu. Z zasady, w interesie dziecka leży, aby wychowywało się w rodzinie, w której prawidłowo realizowane są funkcje ojca i matki w tym, aby nie było rozłączone z żadnym z rodziców. Chodzi jednak o rodzinę faktycznie funkcjonującą, a nie tylko utrzymywaną formalnie przez prawo.
ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego może zaistnieć, gdy jego orzeczenie prowadziłoby do rażącej krzywdy małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi, np. gdy dotyczy małżonka ciężko chorego, któremu drugi małżonek, ten żądający rozwodu, powinien udzielać materialnej i moralnej pomocy itp. Nie ma zamkniętego katalogu takich przypadków i ocena okoliczności należy do sądu, przed którym toczy się sprawa o rozwód.
Adwokat Aneta Skalik
