Odszkodowania i zadośćuczynienia dla Represjonowanych

odszkodowania dla represjonowanych
Odszkodowania i zadośćuczynienia dla Represjonowanych

Podstawa prawna dla odszkodowania

Kwestię odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z wykonania orzeczenia skazującego za działalność opozycyjną w okresie stanu wojennego reguluje ustawa z dnia 23.02.1991 r. Mówi ona o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa). Uzupełniająco używa się kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) i kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z § 1 ust. 1 powyższej ustawy: “Uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności, jak również orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom”.

Jak uzyskać unieważnienie wyroku skazującego?

Do uznania wyroku skazującego za nieważny konieczny jest wniosek do sądu okręgowego. Wniosek taki może być złożony bez żadnych ograniczeń czasowych. Co istotne, stwierdzenie nieważności orzeczenia uznaje się za równoznaczne z uniewinnieniem.

Stwierdzenie nieważności wyroku skazującego, uniewinnienie osoby lub umorzenie postępowania z powodów wskazanych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., daje możliwość dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania i zadośćuczynienia przed sądem okręgowym. Dzieje się to jeśli stwierdził on nieważność orzeczenia/uniewinnił osobę/ umorzył postępowanie.

Co w przypadku śmierci Represjonowanego?

Śmierć tej osoby w żadnym stopniu nie stoi na przeszkodzie do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia. W takim wypadku uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców zmarłego (art 8 ustawy lutowej).

Zaznaczyć trzeba, że uprawnienie to przysługuje tylko w terminie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia uznającego wyrok skazujący za nieważny. Terminu powyższego nie stosuje się jednak do sytuacji, gdy osobę uniewinniono lub postępowanie umorzono z powodów wskazanych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. „Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa”.

Dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia mogą także osoby pozbawione życia albo wolności przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe, bez przeprowadzenia zakończonego orzeczeniem postępowania.

Na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2011 r. (sygn. akt: P 21/09), nie ma górnej granicy zasądzanych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania kwot. Kwestia ta zależy od stopnia doznanej krzywdy i szkody majątkowej i każdorazowo podlega ocenie Sądu. Co istotne, postępowanie wolne jest od jakichkolwiek kosztów, bowiem ponosi je Skarb Państwa.

Ponadto, do dochodzenia roszczeń na podstawie przedmiotowej ustawy wystarczy podpisać pełnomocnictwo do reprezentowania Państwa przez profesjonalną Kancelarię. Reszta formalności, począwszy od wniosku do IPN o udostępnienie archiwalnych akt sprawy, po wniosek o uznanie orzeczenia za nieważne, a skończywszy na wniosku o zadośćuczynienie i odszkodowanie i reprezentacji na rozprawie, w całości spoczywa na Kancelarii.

J.A.